معمولاً همه می گویند : مطالعه کنید ,مطالعه مهم است , زیاد بخوانید و . . . اما کمتر به ما شیوه مطالعه را می آموزند . یکی از عواملی که باعث افت تحصیلی می شود , مشکلات نحوه مطالعه و یادگیری است . یکی هنگام مطالعه راه می رود , یکی بلند می خواند , یکی با چشم می خواند و . . . . خیلی ها اعتراض دارند که وقت زیادی صرف مطالعه می کنیم ولی چیزی یاد نمی گیریم ! به اختصار برخی آسیب های عمده مطالعه آورده می شود .

 1 ـ بلند خوانی هنگام مطالعه : بلند خوانی باعث می شود ماهیچه های زبان و فک مدام حرکت کنند , تار های صوتی پیوسته منقبض و منبسط می شود و این فعالیت ها فرد را خسته می کند و در اثر تکرار , موجب زدگی نسبت به مطالعه خواهد شد .

 2 ـ مطالعه کردن در حین راه رفتن :عامل خستگی زود هنگام و کاهش زمان مطالعه است . کاهش تمرکز , مهمترین مشکل در در این مو رد می باشد چرا که فرد باید مواظب دیوار , جداول , سنگ و غیره باشد و این موجب عدم تمرکز هنگام مطالعه است .

 3ـ مطالعه در کنار وسایل صوتی : واقعیت این است که گوش دادن به برنامه های صوتی مثل یک قطعه موسیقی که از ضبط صوت پخش می شود یا برنامه ای که از تلویزیون دریافت می گردد , باعث تقسیم فعالیت های ذهنی آدمی به دو بخش می شود یکی متوجه مطالعه کتاب و دیگری متوجه برنامه ای که می شنود . به هر حال هر نوع سر و صدای مزاحم , عامل عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه می باشد .

 4ـ خواندن بیش از حد : دختران معمولاً بیش از پسران درس می خوانند و شاید یکی از عوامل موفقیت آنان باشد اما افرادی که بیش از حد درس می خوانند از شدت حالات عصبی خود رنج می برند و اظهار خستگی و زدگی می نماید . علت خواندن بیش ازحد می تواند , رقابت زیاد , جواب دادن عین مطالب کتاب در امتحان , احتمال تصحیح برگه ها توسط دبیران سختگیر و . . . باشد که با توضیح دبیران مبنی بر اینکه رساندن مفهوم و یادگیری ارزشمند تر از حفظ مطالب است , رفع می گردد .

5ـ در شروع مطالعه از ساده به مشکل خواندن : فردی که ابتدا خسته نیست دروس یا مطالب ساده را می خواند و هنگامی که خسته می شود سراغ مطالب و دروس مشکلتر می رود و این باعث می شود که در اثر درک نکردن , از مطالعه دلسرد شود . اینجا مناسبتر است ابتدا مطالب سنگین تر خوانده شود تا در صورت خسته شدن , مطالعه مواد دروس ساده , مشکل را افزایش ندهد .

 6ـ بی وقفه خواندن : این گونه افراد , زمان استراحت کردن را اشتباهاً به معنای زمان از دست رفته می دانند نه فرصتی برای تمدد اعصاب و افزایش بازدهی . همچنین از تاثیر استراحت در امر یادگیری غافلند . زمان استراحت بین مطالعه در افراد مختلف ممکن است به نتیجه مطلوبی رسید مثلاً بار اول یک ساعت و نیم وطالعه و 20 دقیقه استراحت , بار دوم یک ساعت و ربع مطالعه و 30 دقیقه استراحت , بار سوم یک ساعت مطالعه و 40 دقیقه استراحت .

7ـ حفظ کردن طوطی وار : معمولاً مطالبی که فهمیده می شود پایدار تر از مطالب حفظ شده است . همچنین در مطالب فهمیده شده , تفکر و تعقل دخالت دارند و در مطالب حفظ شده تکرار .

 8ـ وجود اضطراب : اضطراب ترس مبهم است و در صورت غیر معمول , مشکلی جدی برای امر مطالعه و یادگیری است .

9ـ وسواس در مطالعه : فرد یک بار مطلبی را می خواند و بعد دچار تردید می شود که آیا آن را خوب فهمیده است یا نه . مجدداً به مطالعه همان مطلب می پردازد و تردید مجدد او را به مطالعه دوباره سوق می دهد و این جریان آنقدر ادامه می یابد تا فرد را خسته می کند . کاهش فشار های روانی این افراد توسط والدین و معلمان و مشاوران , مفید است .

 10- ابتلا به افسردگی : افسردگی نوعی بیماری خلقی می باشد که همراه با افت فعالیت ها و تلاش های فرد مبتلا , خستگی و یاس است . فرد افسرده به سمت کتاب درسی می رود و آن را باز می کند , ولی حوصله خواندن را در خود نمی یابد و دچار کاهش تمرکز است با درمان افسردگی , تمایل به مطالعه و یادگیری افزایش می یابد .

چهار کلید طلایی مطالعه شامل برنامه ریزی ـ روش های صحیح مطالعه ـ مرور مطالب ـ علاقه , فعالیت و اعتماد به نفس هستند .

ــ‌ در موارد و حالات ذکر شده فرایند یادگیری مختل خواهد بود : ( در هنگام ناراحتی جسمی و عاطفی و روحی و احساس غمگینی و عصبانیت و پرخاشگری , در جا های شلوغ که محل رفت و آمد دیگران است پس از دیدن فیلم های پر هیجان , در مکانی که هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است , نور شدید یا نور کم است , مواقعی که فوق العاده سیر یا گرسنه هستند , در حالت خواب آلودگی و خستگی و چرت زدن , بلافاصله بعد از صرف غذا در حالیکه مجبورید به حرف دیگران گوش دهید و گوش دادن به موسیقی و . . . و صرف تنقلات ـ مطالعه در جای گرم و نرم که به درد استراحت می خورد .

 ــ بهترین برنامه ریزی به وسیله خود فرد نوشته می شود چراکه، هیچ کس به اندازه شما از جزعیات کارتان , عادات , روش مطالعه , محیط , شرایط زندگی و تحصیلتان آگاه نیست .

 ــ یکی از روش های موفق بهبود مطالعه و یادگیری روش ( پس ختام ) است شامل : خواندن اجمالی یا پیش خوانی ـ سوال کردن ـ خواندن ـ تفکر ـ از حفظ گفتن ـ مرور کردن می باشد .

ــ‌ فنون اساسی روش دقیق خوانی شامل : سازمان دادن مطالب ـ حاشیه نویسی و علامت گزاری و خلاصه کردن می باشد . ــ در مطالعه فعال و جدی آغاز مطالعه با دقت و اصطلاحاً آرام و بدون شتاب و در صورت امکان صفحات نخست دو بار خوانده شود تا ذهن آمادگی لازم را پیدا کند .

ــ یکی از راه های مقابله با حواس پرتی این است که به هنگام مطالعه یک تکه کاغذ در دسترس قرار دهید و هر گاه مطلبی ذهن شما را اشغال کرد فوری یکی دو کلمه در مورد آن بر روی کاغذ بنویسید و زمانی را هم که تصمیم دارید به آن مطلب یا مشکل رسیدگی کنید یادداشت کنید.

ــ کلید اساسی تمرکز حواس شامل سوال کردن ـ استنباط کردن ـ تجسم کردن ـ علامت گزاری و حاشیه نویسی ربط دادن و عبارت خوانی می باشد .

 ــ در برنامه ریزی درسی , برنامه باید قابل انعطاف باشد و برای هر درسی وقت کافی منظور شود . ( هر ساعت درس مدرسه نیاز به دو ساعت مطالعه دارد ) ــ فاصله میان آموزش هر درس در محیط آموزشی با مطالعه آن در منزل تا حد ممکن کم باشد . تنوع آموزشی بهتر از تراکم آموزشی است . ــ مطالعه مطالب مشابه پشت سر هم یک عامل برای تداخل اطلاعات است . ــ زمان مناسب برای مطالع درسی مشکل پس از مطالعه یک درس ساده است . ــ حتماً خود را به مطالعه منظم و مداوم روزانه عادت دهید . ــ جدی خواندن و جستجو گرانه خواندن مطالب و فعال بودن در حین مطالعه ( یادداشت برداری , خلاصه کردن , مطالب مهم و کلیدی را مشخص کردن و سوال کردن از خود و . . . ) کمک زیادی به یادگیری می کند .

ــ به کیفیت یادگیری و مطالعه بیندیشید نه به کمیت آن ( درک و فهم کامل مطالب ) . ــ عمدتاً انسان مطالب عمیق واستدلای را در اوایل روز بعد از استراحت بهتر یاد می گیرد ( مثل ریاضی , آمار , حسابداری ) مطالب نظری را بعدازظهر بهتر یاد می گیرد ( مثل فلسفه , زیست شناسی , منطق ) و مطالب ذوقی مثل زبان , قواعد دستوری و نظری صرف را در شب بهتر یاد می گیر مانند ( ادبیات فارسی , زبان انگلیسی , تاریخ و جغرافیا ) .

ــ به یاد داشته باشید هوشمندانه ترین شیوه مبارزه با ترس و اضطراب امتحان آماده ساختن خودتان است بهترین تضمین در برابر نگرانی و دلهره امتحانات همانا معرفت و آگاهی کامل از مورد درسی است و این امر آنگاه میسر می شود که مطالعه مداوم روزانه و مرور مرتب درس ها را پیش از امتحانات انجام داده باشید . ــ به نظر بعضی متخصصان ساعات صبح و چهار تا شش بعدازظهر از ایده ال ترین ساعات مطالعه است . ــ پس از گذشت 24 ساعت از مطالعه و یادگیری تقریباً %80 مطالب فراموش می شود با مرور صحیح از فراموشی جلوگیری کنید. ــ لازم است مرور و مطالعه را چند و حتی چندین ساعت قبل از شروع امتحانات قطع کنید تا فکر و ذهن از حالت فعالیت و برانگیختگی خارج شده و استراحت کوتاهی داشته باشد .

 ــ در تغذیه روزانه از مواد غذایی تازه و سبک مانند سبزیها و میوه ها استفاده کنید ؛ از تفقلات طبیعی از جمله کشمش که اثر عجیبی بر حافظه دارد استفاده شود . تا حد امکان مواد نشاسته ای مصرف کنید . مصرف ماست و دوغ موجب خواب آلودگی می شود که لازم است کاسته شود .

 ــ سعی کنید تا حد امکان در یک مکان مطالعه کنید , خود را نسبت به یک مکان شرطی کنید زیرا محیط آشنای یک مکان موجب تمرکز حواس می شود . ــ بهترین وضعیت برای مطالعه نشستن پشت میز مطالعه است ــ به اندازه کافی 6 تا 8 ساعت بخوابید ؛ بیش از اندازه هم نخوابید .

 ــ نکات مهم درسی و کلاسی را به صورت کلیدی یادداشت کنید . کلمات کلیدی در واقع کوتاه ترین و پر معناترین کلمه ای است که با دیدن آن مفهوم جمله تداعی شده به خاطر آورده می شود . ــ یادداشت برداری باعث نظم یافتن مطالب وخاطر سپردن بهتر و تمرکز حواس می شود . ــ با علاقه و اشتیاق برای رسیدن به هدف درس بخوانید نه از روی اجبار . ــ پیش از خوابیدن آنچه را که خوانده اید یکبار مرور کنید . ــ مرور فعال و صحیح : بلافاصله + یک روز بعد + یک هفته بعد + یک ماه بعد +4 ماه بعد . ــ استعداد و اعتماد به نفس دو سرباز هستند که به اتفاق هم می توانند چند لشکر را شکست دهند .

به گفته ارشمیدس : نقطه اتکایی به من بدهید کره زمین را بر سر اهرمی بلند خواهم کرد . ــ در طول مطالعه حافظه تصویری ( چشمی ) را فعال کنید . کد گذاری , رمز گذاری , علامت گذاری و واژه سازی روش های خوبی هستند . ــ فراموش نکنید معمولاً 24 ساعت مانده به موعد امتحان بیشترین ساماندهی و نظم بخشی ذهن و یادگیری صورت می گیرد لذا از دغدغه ها , اضطرابها , کارهای غیر ضروری , دخالت ها و مشغولیات کاذب , رسانه ها , مجلات و . . . دوری کنید .

ــ بهترین آماده سازی در شب قبل از امتحان مرور و تکرار الگوهای سازماندهی شده است . ــ علت اصلی و اساسی اغلب اضطراب ها و تنش ها در دوره امتحان و آزمون ها می تواند ناشی از عوامل چندی باشد که برخی از آنها شامل نداشتن دید مثبت و سازنده نسبت به امتحان ,برنامه ریزی گسیخته هنگام مطالعات , عدم تغذیه مناسب , توهمات و ابهام ذهنی , سلب اعتماد از خویشتن , خستگی و فرسودگی دستگاه اعصاب و عدم توجه به اهتمام به ایجاد و مقدمات امتحان از جهت روحی , روانی و جسمی است .

ــ با کمک استعداد و اعتماد به نفس بالا و اراده و پشتکار , موفقیت تحصیلی کسب می شود .

 ــ به گفته ادیسون : نبوغ نتیجه %99 فعالیت + %1 استعداد است دانش آموز گرامی بهتر است این جملات را مرتب تکرار کنید و تصور مثبتی از خود داشته باشی : ـ من می توانم در تحصیل موفق بشوم . ـ من توان آموختن درس هایم را دارم . ـ من می توانم آنچه را که می خوانم به یاد بسپارم . ـ من می توانم بر افکار پریشان خود مسلط شوم

  -اصولی که پیش از مطالعه باید در نظر گرفت شامل مواردی چون تعیین هدف و انگیزه مطالعه , تعیین مدت زمان لازم تعین مقدار مورد مطالعه و اجتناب از برخی موارد از جمله پر بودن معده , اظطراب های نابجا و تخیلات است .

   -اصولی که در هنگام یا حین مطالعه باید رعایت شود شامل مواردی چون مطالعه فعال و جدی , حفظ آرامش , دوری از عوامل اخلالگر ( جلسات خانوادگی , صدای تلویزیون و رادیو و محیط پر سر و صدا و . . . ) یاداشت برداری از نکات مهم , برخورد سوالی با مطالب آموختنی , ترک افکار منفی از طریق تمکز حواس , دادن استراحت به خود هنگام مطالعه ( هر 45 دقیقه تا یک ساعت 10 دقیقه لازم است ) و علامت گذاری نکات مهم و مفاهیم کلیدی است . 

    - اصولی که باید بعد از پایان مطالعه مد نظر قرار گیرد مواردی چون تکرار مفاهیم و نکات مهم آموخته ها و مرور آنها از طریق شفاهی و کتبی , تاکید بیشتر بر نکات علامت گذاری شده و در صورت امکان مباحثه است.داشتن هدف و انگیزه از عوامل مهم روند یادگیری هستند، (امام صادق (ع) می فرماید : انسان بی هدف دور خود می چرخد ولی از جای خود دور نمی شود )

هماهنگی جواب سوال با خود سوال از لحاظ دستوری:

پاسخ هایی که از نظر قواعد دستوری ، باسوال هماهنگی ندارند، غالبا(به احتمال 80 درصد) غلط هستند. مثلا صورت مساله به صورت جای خالی است و از شما خواسته می‌شود ، جاهای خالی را با جواب درست پرکنید و یکی از گزینه ها اصلا مناسب آن جای خالی نیست.چرا که از لحاظ گرامری جایش آنجا نیست. توجه داشته باشید که 20 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

تست های جستجو کردنی:

در این تست ها لازمه یافتن جواب این است که هر 4 گزینه را جستجو کرده و جو اب صحیح را پیدا کنیم. در چنین تست هایی سعی کنید که برای جستجو همیشه از گزینه ج و د شروع کنید چرا که معمولا به احتمال 60% یکی از این دو گزینه صحیح می‌باشد. همچنین مواظب باشید که انتخاب گزینه الف به عنوان جواب درست باید با وسواس و احتیاط زیاد و بعد از اینکه مطمئن شدید گزینه های ب و ج و د درست نیستند صورت گیرد. همچنین سعی کنید که از گزینه های طولانی فرار نکنید. گزینه ای که بررسی آن به ظاهر مشکل تر است در 80% اوقات در تست های جستجو کردنی همان گزینه جواب است. توجه داشته باشید که 20 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.
عدم نیاز به دانستن همه مطالب یک تست:
برای پاسخ دادن به بعضی از تست ها ، نیاز به دانستن همه مطالب مورد نظر طراح نیست. و فقط با دانستن بخشی از تست می‌توانید گزینه های نادرست را از درست جدا و خود را به جواب صحیح برسانید. 80 % سوالات کنکور چنین هستند. بنابراین اگر همه بخش های کتاب را نخوانده اید جا نزنید.

عدم نیاز به حل طولانی:

در 95% حالات در سوالات کنکور بخصوص دروس فیزیک و شیمی‌و ریاضی که به صورت مساله می‌باشند، سوالات راه حل های طولانی ندارندو عمدتا یک یا دو نکته خاص مورد نظر طراح می‌باشند. بنابراین هنگام حل این تست ها اگر دیدید که به محاسبات طولانی و استفاده از فرمولهای زیاد نیاز است، بلافاصله بفهمید که ازنکته مورد نظر طراح دور افتاده اید و یا در جایی اشتباه کرده اید.

قیدهای تاکید و نفی بیانگر جواب غلط اند:

گزینه هایی که دارای لغاتی مانند همیشه ، هرگز ، حتما و از این قبیل هستند،در 95% اوقات صحیح نمی‌باشند. در حالی که گزینه هایی دارای کلماتی مانند ممکن است ، احتمالا و مانند اینها ، 80% اوقات صحیح می‌باشند. توجه داشته باشید که 30 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

تست جواب های محاسباتی :

بعضی اوقات از شما خواسته می‌شود درستی یک جواب را در چهار فرمول داده شده چک کنید. به جای حل کامل محاسبه جواب کافی است ، جواب داده شده را در فرمول قرار داده و ببینید آیا تساوی داده شده برقرار می‌شود یا خیر. در این مواردد 70% اوقات بهتر است ابتدا با گزینه های ج و د شروع کنید. توجه داشته باشید که 30 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

تغییر فضای فکری هنگام قفل کردن روی چند تست پیاپی:

اگر هنگام حل چند تست پیاپی چیزی به ذهنتان نرسید. سریعا متوقف شوید و با تنفس عمیق و تمرینات تن آرامی‌و در صورت امکان خوردن کیک و بیسکویت و کشمش و تنقلات دقیقه ای استراحت سعی کنید. به مغز خود اکسیژن و به بدن خود قند کافی برسانید. 99% ایام این تکنیک شما را به حالت آرامش می رساند.

اولویت بندی دروس اختصاصی:

بعد از اینکه تمام سوالات ساده همه درس ها را جواب دادید و مطمئن شدید که دیگر سوال ساده ای برای جواب دادن وجود ندارد و قبل از اینکه به سراغ روش های احتمالاتی بروید. مدت مشخصی را بسته به زمان باقیمانده (مثلا نیم ساعت) را برای درسهای با ضریب بالاتر (درس های ضریب 4 کنار بگذارید ) و سعی کنید سوالات بیشتری از آن درس ها را تا حد امکان جواب دهید.

درس های با انحراف معیار منفی بالا:

درس هایی که خیلی ها از آنها بیزارند و اصلا در کنکور به آنها اعتنایی نمی‌کنند. می‌توانند در 90 درصدمواقع برای شما الهه شانس باشند. مثلا در رشته انسانی داوطلبان از تست های ریاضی بیزارند. در رشته تجربی درس های ریاضی و فیزیک کمتر طرفدار دارد. در رشته ریاضی نیز درس شیمی‌دچار نفرت شده است. حال آنکه ارزش واقعی یک تست از یک درس مشخص بعد از کنکور مشخص می‌شود. یعنی زمانی که معلوم شود چند نفر به این درس پاسخگو بوده اند. به عبارتی امتیاز سوالات درسی که عده کمی‌به آن پاسخ صحیح داده اند، مانند ریاضی در رشته تجربی و یا شیمی‌در رشته ریاضی و فیزیک به مراتب ارزش بالاتری از سوالات درسی دارد که عده زیادی به آن پاسخ می‌گویند و اینکه بگوییم در رشته تجربی فیزیک ضریب 2 دارد و ریاضیات هم ضریب 2، پس ارزش تستی این دو درس با هم برابر است کاملا غلط می‌باشد.

با توجه به تکاتی که در صفحه قبل گفتیم، امیدوارم اینام به کارتون بیاد ؛ به مطالعه اش که می ارزه!
نقطه خنثی:

وقتی عدد صفر بین دو گزینه قرینه قرار می‌گیرد. در هشتاد درصد مواقع حتما جواب خود عدد صفر است. توجه داشته باشید که 20 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

ربط تشابهی دو یا چند گزینه به هم یا ربط مشابهت :

ربط شباهتی از مرسوم ترین و رایج ترین روشهای ربط دهی گزینه درست با غلط می باشد و تقریبا نخستین شکل مرتبط سازی گزینه ها با یکدیگر به شمار می آید. این شکل ربط دهی در حال حاضر توسط اکثر طراحان آزمون های تستی به صورت سراسری یا آزمایشی و اصولا در تمام امتحانات تستی به کار می رود. اساس این ربط دهی ، استفاده از شباهت ظاهری، فرمولی، شکلی و یا آوایی و یا نوشتاری بین گزینه های درست و نادرست می باشد. برای مثال 2 و 3 خیلی به هم شبیه هستند. این شباهت به دو دلیل است یکی شباهت غیر قابل انکار 2 و 3 به یکدیگر و دیگری زیر رادیکال بودن هر دو که اگر در یک تست ریاضی این دو عدد کنار هم قرار گرفتند ، باید به احتمال زیاد حدس زد که جواب درست باید بین این دو عدد قرار داشته باشد و قصد طراح این بوده که ما را بین این دو گزینه دچار اشتباه سازد. همین که به این نتیجه رسیدیم خود کشف بزرگی است، چرا که در بدترین حالت و در 60 درصد مواقع می توانیم یکی از این دو گزینه را شانسی علامت بزنیم. توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

رابطه تضاد و تقابل بین دو گزینه:

2+ و 2- با هم متضاد می‌باشند. همین طور راست و دروغ و یا شب و روز . خیلی ها با استفاده از اصل تضاد مطلبی را حفظ می‌کنند و یاد می‌گیرند و طراحان تست نیز از این روش یادسپاری بی خبر نیستند. به همین خاطر آنها سعی می‌کنند با گنجاندن گزینه متضاد در بین گزینه ها شما را گیج کنند تا شک شما را زیاد کنند. هدف طراح این است که شما را از گزینه درست دور سازد. 70 % مواقع جواب بین دو گزینه متضاد قرار دارد. توجه داشته باشید که 30 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

رابطه مجاورت و همسایگی بین دو گزینه:

همسایه ها آشنا ترندو قیافه هایشان بهتر به خاطر سپرده می‏شود. از سوی دیگر اگر کسی در یک جاده افتاد و از جاده مطمئن شد ، ترجیح می‌دهد به جای تغییر جاده به مسیر خود ادامه دهد. گویی به محض دریافتن یک سرنخ بخش زیادی از نگرانی فرد کم می‌شود و متاسفانه به همان میزان نیز دقت فرد کاهش می‌یابد. چنان است که اگر میزان انرژی دقت یک داوطلب را در حفظ کردن یک مطلب 100 واحد در نظر بگیریم. بیش از 80 واحد دقت صرف یادسپاری بخش اول و 20 واحد بقیه صرف یاد سپاری بخش های بعدی می‌شود. در این مواقع داوطلب گمان می‌کند که با اتکا به اصل "زنجیره تداعی معانی" بقیه مطالب خود به خود مقابل چشمان او ظاهر خواهند شد. اما طراح سوال در این میان به عمد وارد گود می‌شود و روی قسمت های بعدی (یعنی همان جا که دقت کم می‌شود) جاده انحرافی ایجاد می‌کند. مثلا شما جواب سوالی را به صورت "عقل و ایمان " حفظ کرده اید. طراح در استفاده از کلمه "عقل" هیچ حساسیتی به خرج نمی‌دهد. چرا که خوب می‌داند. شما موقع یادگیری این مطلب انرژی دقت و توجه زیادی را روی کلمه عقل گذاشته اید. اما او روی کلمه دوم بازی می‌کند و ناگهان به جای واژه های " عقل و ایمان"، در گزینه دیگر از کلمات "عقل و علم" استفاده می‌کند. اینجاست که تردید ظاهر می‌شود و شما در انتخاب گزینه درست بین دو گزینه دچار آشفتگی می‌شوید. اما برای شما که قصد دارید مچ طراح را بگیرید. همین گیج شدن یک نعمت بزرگ به شمار می‌آید. در 60 درصد اوقات رابطه مجاورت و همسایگی راهنمای خوبی است که تردید شما را از چهار گزینه به دو گزینه کاهش دهد. به عبارت دیگر شما می توانید 60% مطمئن باشید که جواب درست بین دو گزینه مجاور است. توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

رابطه تقارن بین دو گزینه:

خیلی مواقع ما چیزها را از روی شکل قرینه شان به خاطر می‌آوریم. ما در دنیای آئینه ها زندگی می‌کنیم.حتی تصویری که ازشکل خود به خاطر داریم تصویری است که درآئینه از خود دیده ایم. ما خود را در زندگی جای دیگران قرار می‌دهیم و از این راه با آنها هم احساس می‌شویم. جابجایی آئینه وار و تقارنی آنقدر برایم ما جالب و جذاب است که اگر دو گزینه متقارن ببینیم، آنها را تقریبا یکی احساس می‌کنیم و اگر کمی‌دقت نداشته باشیم، آنها را به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌دهیم. درست شبیه بچه هایی که کفشهای چپ و راست را از هم تشخیص نمی‌دهند و خیلی مواقع آنها را عوضی به پا می‌کنند. این دلبستگی و وابستگی ما به قرینه ها و تصاویر انعکاسی باعث شده است که طراحان زیر تست ، فرصت را غنیمت بشمرند و از این گذرگاه به داوطلبین کنکور حمله کنند. آنها در تست ها جوابهای درست و غلط را به طور خیلی ساده آئینه وار و قرینه ای قرار می‌ دهند. در 70 درصد اوقات گزینه درست بین دو جواب قرینه قرار دارد. توجه داشته باشید که 30 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

رابطه تناسب بین گزینه ها :

مانند رابطه بین اعداد 2/0 و 4/0 و 8/0 که هر گزینه دو برابر قبلی می‌باشد. اینگونه ارتباطات غالبا در تست های ریاضی رخ می‌نماید. چرا که بی دقتی روی یک ضریب می‌تواند باعث بروز اشتباه در نتیجه نهایی شود. در این موارد طراح با فرض قرار دادن احتمال اشتباه در ضرایب حین محاسبه ، خود شخصا آن مسیر اشتباه را تا آخر طی می‌کند و نتیجه ای که بدست می‌آورد را در گزینه ها تزریق می‌کند. به این ترتیب برای داوطلب تله می‌گذارد که حتی با عبور از مسیر اشتباه باز هم بتواند نتیجه به زعم خود درست را در لابلای گزینه ها پیدا کند. به این ترتیب داوطلب با توجه به وقتی که دارد ، بعید است روی غلط بودن تست خود شک کند. در 90 درصد اوقات گزینه درست بین جواب هایی است که با هم رابطه تناسبی دارند. این روش موثری است برای حذف یکی از جوابهای نادرست و در نتیجه افزایش احتمال درستی بقیه گزینه ها. توجه داشته باشید که 10 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

رابطه معکوس بین گزینه ها :

مانند رابطه بین اعداد و که بیشتر در تست های ریاضی رخ می نماید.

بی دقتی در انجام یک عمل تقسیم معمولا منجر به انحراف داوطلب از گزینه درست به سوی گزینه غلط معکوس می شود. در 60 درصد مواقع جواب درست معمولا بین دو گزینه معکوس است. توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

ربط دهی گزینه ها به هم ازطریق زنجیره تداعی معانی:

سیستم یادسپاری ، یادگیری و یادآوری انسان بر اساس اصل تداعی معانی کار می‌کند. به این ترتیب که اگر یک "نشانه کلیدی" به عنوان ورودی به این سیستم اعمال شود، زنجیره ای از حافظه ها و خاطره ها و یادداشت ها و یادسپرده ها از همان نشانه کلیدی شروع و به صورت یک زنجیره بی انتها اما به هم مرتبط ادامه می‌یابد. برای مثال به محض اینکه نشانه کلیدی "نیوتن" به طریقی (مثلا نوشتن نام نیوتن و یا تصویر نیوتن در حالی که به یک سیب خیره شده است و یا حتی حرف بزرگ انگلیسی N ) می‌تواند شما را به یاد قوانین اول و دوم و سوم نیوتن و فرمول شتاب و محاسبه مسافت در حرکت شتابدار و …. بیاندازد. یعنی فقط یک کلمه می‌تواند مانند یک چاشنی کوچک زنجیره ای از انفجارهای پی در پی را به عهده داشته باشد. درست شبیه چاشنی بمب اتمی‌که قدرت انفجار زیادی ندارد اما با تامین انرژی اولیه زنجیره ای از فعل و انفعالات می‌تواند یک انفجار هسته ای را شکل دهد.

"نشانه کلیدی" در یاد آوری و یاد سپاری و یادگیری و حتی یاددهی مفاهیم و موضوعات درسی بسیار مفید است. اما در عین حال اگر در دست یک طراح تست بیافتد می‌تواند به صورت ابزاری گمراه کننده وارد عمل شود و شما را در بین زنجیره ای از گزینه های غلط به دام اندازد. به همین خاطر اگر در یک سوال کنکور متوجه شدید که طراح تست قصد دارد با استفاده از ویژگی تداعی معانی ، نشانه های کلیدی گمراه کننده درذهن شما ایجاد کند و مسیر تصمیم سازی شما را در جهتی دیگر هدایت کند. سریعا گزینه های با ارتباط اشتقاقی و مشتق و گرفته شده از هم را جدا و دسته بندی کنید و در بین آنها دنبال پاسخ صحیح بگردید. 80 درصد مواقع این روش ضد حمله گزینه های تردیدی شما را از چهار گزینه به سه یا دو گزینه تقلیل می دهد. توجه داشته باشید که 20 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

ارتباط هارمونیکی یا هم آوایی بین گزینه ها:

بسیاری از مواقع ما با گوش خود یاد می‌گیریم. بخصوص درس هایی که مربوط به زبان فارسی، عربی یا انگلیسی می‌باشند. در این مواقع یادگیری عمده ما از طریق "صدا" صورت می‌گیرد. "صدا" می‌تواند اطلاعات زیادی را با خود حمل کند که از جمله می‌توان به وزن و آهنگ و طرز تلفظ آن صدا و حتی حروف صدادار و بی صدای موجود در یک کلمه گفتاری اشاره کرد.

به عنوان یک اصل ، بخصوص در تست های مربوط به زبان های فارسی، عربی و زبان های خارجی مانند انگلیسی ، همیشه مواظب باشید که برای فریفتن و دور سازی شما از گزینه درست ، معمولا سعی می‌شود از گزینه ای با شکل ظاهری مشابه و از همه مهم تر هارمونی و طرز تلفظ و آوای مشابه استفاده شود. در این مواقع شما بی اختیار به سوی گزینه هم آوا کشانده می‌شوید و خود به خود از جواب درست دور می‌افتید. در درس های حفظی مانند عربی ، فارسی و انگلیسی 60 درصد اوقات از این روش برای فریب دادن داوطلب استفاده می شود. توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

ربط دهی بر اساس بیشترین تعداد جزء مشترک:

آن دو گزینه ای در یک سوال بهترین جفت مشکوک را تشکیل می‌دهند که بیشترین جزء مشترک (از لحاظ تعداد ) را دارا باشند.این جزء مشترک در مرحله اول "کلمات مشترک" است و در مرحله دوم تعداد" حروف مشابه" و در مرحله سوم شکل گرامری و جایگاه جزء مشترک در جمله جواب. طراحان سوال بنا را بر این می‌گذارند که بسیاری از داوطلبین مفاهیم را طوطی وار و فقط بر اساس حفظ یک تعداد واژه های کلیدی یاد گرفته اند و وقتی جملاتی مشابه با همان واژ ه های کلیدی ، اما با معانی و مفاهیم متفاوت به عنوان گزینه انحرافی در کنار گزینه اصلی قرار گیرد، این دسته داوطلبین نمی‌توانند جواب درست را ازبین آنها تشخیص دهند. بسیاری از داوطلبین در 90 درصد اوقات فریب طراح را می‌خورند و سردرگم می‌شوند. اما آنها که هشیارتراند از همین امر استفاده می‌کنند و فقط با شمردن تعداد اجزای مشترک ، آن سه یا دو گزینه ای که به ترتیب دارای بیشترین تعداد جزء مشترک می‌باشند را به عنوان دسته گزینه های تردیدی جدا می‌کنند. 90 درصد اوقات این روش جواب می دهد. توجه داشته باشید که 10 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

ربط دهی گزینه ها بر اساس ویژگی تسلسل و ارتباط زنجیره ای بین آنها: تسلسل به سه شکل زیر در تست ها ظاهر می شود:

1) مستقیم : مانند 1 2 3 4 که در این گونه گزینه ها در 60 درصد مواقع گزینه چهارم را حذف کرده و جواب را در بین گزینه های سوم و اول جستجو می کنیم.توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

2)معکوس: مانند 4 3 2 1 که در این گونه سوالات در 60 درصد مواقع گزینه اول یعنی 4 را حذف می کنیم و گزینه های دوم و چهارم را انتخاب می کنیم. توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

3) تسلسل به هم ریخته : مانند 1 4 3 2 که در این گونه سوالات در 60 درصد مواقع گزینه اول و چهارم را اختیار می کنیم. توجه داشته باشید که 40 درصدمواقع این شیوه جواب نمی دهد.

ربط دهی غیر ممکن یا گزینه های بی ارتباط :

یعنی تست هایی که در آنها 4 گزینه هیچ ربطی به هم ندارند. در این صورت جواب در 60% مواقع در گزینه های 1 و 4 قرار گرفته است.

البته قابل ذکر است که این نتایج از روی مطالعه آماری تست های کنکور چند سال اخیر بدست آمده است و نباید به عنوان قواعد حتمی و دقیق روی آنها تکیه کرد. تجربه و درصدهای متناظر نشان می دهند که در بدترین اوقات می توانید تا این حد روی این روش ها تکیه کنید.که البته هرگز نبایداحتمال خطا را از نظر دور داشت.